Lá sen to với đường kính lớn tới mấy tấc. Sen nở hoa với hai màu trắng hoặc hồng. Dựa vào đó người ta gọi là sen trắng hoặc sen hồng. Nhụy hoa sen màu vàng, có nhiều tua đẹp. Hoa, nhuỵ sen kết thành quả, quả lúc nhỏ màu xanh, hột sen cũng vậy. Về già, lá sen khô, quả cũng khô, hột sen ngả sang màu đen sẫm.

Trong đầm gì đẹp bằng sen

Hột sen còn xanh thường được lột bỏ vỏ dùng ăn chơi hoặc hấp với nước dừa ăn vừa ngọt vừa bùi. Hột sen già, vỏ cứng, phải dùng búa đập. Cơm sen màu trắng ngà ăn ngọt, bùi. Tâm sen, dân gian còn gọi là tâm liên, vị đắng nhưng có tác dụng chữa mất ngủ rất tốt.


Từ lâu trong dân gian, người ta đã chế biến hạt sen thành nhiều món ăn có giá trị bổ dưỡng cao như chè sen, mứt sen, chè hạt sen long nhãn, chè hạt sen đậu xanh, thịt gà hầm hạt sen, móng giò hầm hạt sen... vừa ngon miệng, hấp dẫn lại có giá trị dinh dưỡng cao mà không gây hại cho cơ thể.

Để nấu chè hột sen, người ta hái những búp sen xanh đã già dặn mang về lột qua lớp vỏ bên ngoài rồi ngâm với nước muối. Khéo léo dùng mũi dao nhọn tách lách tâm sen ra, để chè không bị đắng. Nấu hột sen trong nước sôi rồi đổ ra rửa sạch lại bằng nước lạnh.


Sau đó cho nước vào nấu tiếp, để nhỏ lửa cho đến khi hột sen mềm. Vớt hột sen ra cho đường vào nước đã nấu sen chờ đường tan hết, rồi trút ngược hột sen trở lại. Lấy mấy muỗng bột mì cho tiếp vào nồi khuấy đều đến khi nước chè sền sệt là được.Chè hạt sen là món ăn bổ dưỡng, giúp ngủ ngon, phục hồi sức khỏe. Vì vậy dân gian ngâm nga rằng:

Thương chồng nấu cháo le le,

Nấu canh bông lý nấu chè hạt sen.