“Cái chợ có từ hồi nào và bao nhiêu tuổi

Mà ai cũng bảo là chợ mới quê em?”.

Ca từ quen thuộc trong bài vọng cổ “Chợ Mới quê em” của soạn giả Trọng Nguyễn nổi tiếng trong Nam ngoài Bắc. Cái chợ xã xứ quê xưa nay là chợ huyện, nhộn nhịp hơn nhiều thời “Dòng sông thơ ấu” những năm 1940 của cố nhà văn Nguyễn Quang Sáng và mới hơn những cuộc hẹn hò bến nước dưới sông trước nhà của thằng Tâm, con Hồng – 2 nhân vật trong bài ca cổ miền Tây.

Nhưng nhiều người, trong đó có tôi,vẫn nhớ về một món “ăn… chơi” không mới mà mộc mạc, đượm tình quê: Xôi phồng Chợ Mới, An Giang!


Món xôi thì nơi nào cũng có. Nắm xôi của thằng Bờm trong truyện dân gian còn hơn cả ba bò, chín trâu, ao sâu, cá mòi của phú ông. Xôi đúng là món “ăn chơi”, không phải món chính; nhưng nó không thể thiếu trong mâm lễ thôi nôi, đầy tháng của trẻ con và là thực đơn thêm phần “gia vị” trong các tiệc đám cưới, đám giỗ, cúng rằm.

Người Việt còn tài hoa sản sinh ra nhiều loại xôi lá cẩm tím màu nhớ nhung, xôi gấc đỏ màu son hấp dẫn, xôi vò màu nghệ vàng tươi, nhìn thấy đã thèm ăn. Xôi phồng Chợ Mới thuộc họ nhà xôi, nhưng vẫn tạo ra cái chất riêng, lưu luyến về một miền quê sông nước miền Tây.

Chợ Mới ở nơi đầu nguồn con sông Hậu, được phù sa bồi đắp quanh năm nên hạt lúa nếp bản địa chất lượng cao, hạt tròn, vị ngon. Nếp kết hợp với đậu trồng trên đất rẫy, tưới nước ngọt đã sản sinh ra món xôi dẻo thơm. Bằng bàn tay khéo léo của con gái xứ cù lao, đậu và nếp được hấp chín như nấu xôi truyền thống, rồi dùng chày quết nhuyễn, cho thêm chút dầu ăn vào để chống dính và tạo độ bóng.

Nếp, đậu càng quết càng dẻo dai. Xôi phồng Chợ Mới sau khi quết, thường được quấn tròn để tiện bảo quản. Khi dùng, thực khách chỉ cần cắt từng khoanh vừa ăn, chiên phồng. Có thể thưởng thức xôi phồng riêng hoặc ăn kèm với món gà thả vườn luộc hay đem quay, chấm với tương ớt, xì dầu. Ở nhiều vùng quê miền Tây xưa, tiếng quết bánh phồng được nhận biết là âm thanh báo hiệu ngày giáp tết, còn miệt Chợ Mới, nhờ nghề làm xôi phồng mà gần như tết sắp đến quanh năm.

Thời nay, các món ăn Tây như Hamburger, gà rán, thức ăn nhanh… xuất hiện ngày càng nhiều. Ở cái thời mang hơi hướng của "công nghiệp hóa", người ta phải vừa ăn, vừa chạy theo công việc. Song, trong mỗi người dân đô thị dường như vẫn còn trong mình nỗi "thương nhớ đồng quê", nhiều người khó có thể dung nạp hoàn toàn các món ăn nhanh đặc sệt khẩu vị của người Tây, nên vẫn không quên các món “ăn… chơi” như xôi phồng Chợ Mới!