Chế biến rất đơn giản chỉ bằng mấy trái cà chua và nước dừa tươi làm nên món ăn dân dã nhưng rất ngon với hương vị vừa thơm vừa bùi lại béo “thấm đẫm” trong từng con cá mềm rụn.

Còn nhớ, cứ mỗi lần tàu cập bến, mẹ và những phụ nữ quê tôi hối hả ra biển lựa cá, những loại cá lớn có giá trị kinh tế cao thì đem bán, còn những loại cá nhỏ thì phân loại ra làm nước mắm hoặc phơi khô. Có những loại cá nhỏ nhiều vảy, nhiều xương như cá mạo, cá lẹp… Lúc bấy giờ, mẹ tôi chỉ thích lựa mua mớ cá trích còn tươi xanh về kho “cá hộp” cho cả nhà ăn.

Tuổi thơ chị em tôi khôn lớn từng ngày trong nắng gió với vịnh biển hiền hòa xanh ngát một màu nhưng cũng dữ dội với những cơn thịnh nộ, cuồng dâng của sóng biển vào những mùa giông tố và cũng gắn liền với những con tàu đánh cá, các loại hải sản cá, mực, tôm, cua do ngư dân đánh bắt về.


Vùng biển Xuyên Mộc (Bà Rịa Vũng Tàu) quê tôi tôm cá rất nhiều, nhất là loài cá trích hầu như có quanh năm, mùa cá trích bắt đầu từ tháng 3 đến tháng 7 âm lịch, ngày mùa bình quân mỗi thuyền của ngư dân đánh bắt vài tạ cá trích/ngày. Cá này bắt được nhiều thường vào những đêm trời tối trăng. Con cá trích sau khi đánh bắt dưới biển được đưa lên bờ còn tươi xanh rửa qua nước ngọt, chế biến làm nên rất nhiều món ăn ngon như: nướng, chiên giòn, làm gỏi, làm mắm, phơi khô … nhưng tôi thích nhất mẹ tôi nấu món cá trích kho rục ăn với cơm nóng .


Cá trích là loại cá nhỏ, con lớn nhất cũng chỉ dài khoảng 20cm, chiều ngang từ 2 đến 3 cm. Vào mùa hè cũng là mùa cá trích cho nên cá ăn rất béo thơm ngon mà lại rẻ tiền, rất phù hợp với những gia đình có thu nhập thấp cho nên người dân quê tôi thường gọi cá trích là “cá nhà nghèo”.

Để nấu món “cá hộp”, mẹ chọn những con cá thật tươi, đánh vảy cho sạch, dùng kéo cắt đầu đuôi và 1/3 dọc thân bụng cá và rửa sạch để ráo nước. xếp cá vào soong cho tiêu, tỏi, ớt giã nhỏ và nửa muỗng cà phê muối, thêm một muổng canh dầu ăn, mấy trái cà chua chín đã bỏ hạt xắt nhỏ rãi trên bề mặt của cá. Sau đó cho tiếp vào soong 1 trái nước dừa tươi, và bắc cá lên bếp nấu đến khi sôi thì cho nhỏ lửa để “chế độ” sôi liu riu cho gia vị thấm dần vào cá.

Nhờ cà chua và nước dừa tươi thêm gia vị, kho lâu sẽ làm cho cá và xương mềm rục ra như cá đóng hộp mà thịt cá vẫn dai không bị rã. Tiếp tục nấu cho đến khi chỉ còn lắp xắp nước thì cho bột nêm, vài thìa nước mắm, ít đường cát rồi nêm nếm cho hợp khẩu vị.


Đối với những người dân xóm chài miền biển, thì cá trích có một vị trí không nhỏ bởi nó là nguồn thực phẩm dễ ăn, dễ kiếm, lại rất ngon. Từ món ăn dân dã này, cá trích đã trở thành món khoái khẩu của rất nhiều người và của của các ngư dân làng chài. Mấy năm gần đây sự lên ngôi của con cá trích làm nên các món ngon đã góp phần nâng cao nét đẹp văn hóa ẩm thực biển.

Món cá trích tuy chẳng phải sơn hào hải vị, nhưng nhờ cá trích mà bữa cơm nhà nghèo thường được cải thiện đáng kể. Bởi cá trích có nhiều chất đạm, thịt cá ngọt, dai, không tanh lại tương đối rẻ, thích hợp với túi tiền những người dân quê nghèo khó lam lũ. Một món quà ưu ái của biển cả làm nên nét riêng cho ẩm thực quê nhà. Nồi cá trích kho rục bình dị sẽ trở nên đậm đà khó tả, đến các món cao lương mĩ vị cũng “chưa chắc” đã ăn ngon miệng và đưa cơm “hay” cho bằng.

Ngoài những món chế biến từ cá trích, cả nhà tôi ai cũng “mê” nhất là món cá trích tươi, kho cà chua với nước dừa mà mẹ nấu thường xuyên ăn với cơm nóng hết sức đậm đà và ngon miệng, cũng là món ăn rất bình dân thường hay có mặt trong bữa cơm hằng ngày của nhiều gia đình làng chài ven biển, mang đậm hương vị tinh túy và hồn cốt của vùng biển cả. Món ăn dân dã này còn được xem là món đặc sản độc đáo được các ngư dân làng chài ven biển Xuyên Mộc ưa thích.

Còn nhớ mãi ngày chị em tôi còn thơ bé, cả nhà quây quần bên nồi cơm thơm mùi gạo mới ăn với cá trích kho rục thơm ngon, bùi béo và đầy hương vị kèm với đĩa dưa leo tươi xanh trong lúc ngoài trời mưa rã rích thì có lẽ không có món gì ngon hơn. Món “cá hộp” cứ vơi dần cùng với nồi cơm thơm, dẻo và lời trách đáng yêu của em gái út: “Hôm nay mẹ nấu cơm ít quá”?


Đời sống những người ngư dân miền biển là vô cùng vất vả. Chiều chiều, khi cơn gió nồm thổi lên mát rượi từ biển, ngư dân lại giong thuyền ra biển. Đêm trên biển, ánh đèn sáng trưng của thuyền đánh cá được ví như thành phố giữa trùng khơi.

Con người sẽ thay đổi và biến chuyển theo thời gian, nhưng Biển muôn đời vẫn thế, vẫn dập dìu, dâng lên và hạ xuống… Dù ở rất xa quê, không được sống gần biển, nhưng tôi không thể không yêu biển, yêu cái nắng gió của ngôi làng chài nghèo khó trước đây. Những hình ảnh người làng tôi đi biển bằng cái thúng chai, bữa cơm đạm bạc với vài con cá trích kho. Cuộc sống tuy vất vả khó nhọc nhưng không bon chen, không màng danh lợi. Chỉ cát nóng và vị mặn của gió biển luôn quyện chặt vào mỗi con người nơi đây từ thuở còn ấu thơ…