“Ai đi ai nhớ quê nhà, nhớ canh xơ mít với cà dầm tương” đó là câu ca dao biến tấu của thanh niên trai gái làng tôi, vì cuộc sống phải bôn ba đi làm ăn xa xứ. Nhưng vẫn luôn nhớ về giải đất miền Trung đầy nắng gió. Và cũng một phần do những làng quê miền Trung thường trồng rất nhiều mít, nhiều món ăn được chế biến từ mít, trong đó có món canh xơ mít nấu với cá tươi ăn với cơm ngon “đáo để”.


Khi mít chín, ngoài việc lấy hết múi, còn lại những tảng xơ mít vàng ươm, mẹ tôi cắt lạng lấy xơ rồi xé nhỏ, nấu nước sôi bỏ muối vừa mặn nhắc xuống để nguội. Xơ mít rửa sạch nhận vào nước muối cho lút nước khoảng 3cm, lấy vĩ tre đè trên mặt và lấy đá dằn lại, khoảng 4-5 ngày sau xơ mít lên men và bắt đầu chua là có thể đem ra nấu canh, hoặc kho với cá tươi, hay xào với tỏi, tiêu, dầu phộng nguyên chất ăn với cơm cũng rất ngon. Còn muốn cất dành được lâu phải cho muối mặn hơn 1 tý để cọng xơ mít cứng lại sẽ giữ được rất lâu mà không sợ hư.

Trong mỗi nhà, các bà nội trợ thường muối vài ba hũ xơ mít dự trữ cất dành đến khi trái mùa mưa xuống có cái mà nấu canh, món canh này không kén đồ nấu, rất dễ nấu, chỉ cần mấy con cá tươi, hay một nắm tép nhỏ “nhủi” dưới sông là có nồi canh tuyệt vời. Hơn nữa cả nhà tôi ai cũng khoái khẩu món này, bố tôi mỗi khi đi làm đồng về hễ có bát “canh chua xơ mít” này là mẹ tôi phải mất công bới thêm mấy bát cơm.

Cứ tưởng xơ mít sau khi ăn hết múi, sẽ là một loại “phế phẩm” nếu như không cho dê bò ăn thì cũng vứt bỏ đi. Nhưng với người dân miền Trung quê tôi nó cũng là một loại dưa chua có thể “gây nghiện” với rất nhiều người. Bởi cứ “bẵng” đi vài tuần lễ mà mẹ không nấu canh xơ mít là bố lại “nhắc khéo”, thế là cả nhà tôi hầu như cứ thường xuyên được ăn món canh này quanh năm, ăn hoài ăn mãi hết tháng này qua năm nọ mà sao vẫn cứ thấy ngon mà không hề biết “chán” là gì. Những khi “đứt lứa” không có sẵn trong nhà, mẹ lại biểu tôi xách rổ qua nhà nội nhà ngoại hoặc nhà hàng xóm xin một “vắt”…


Muốn nấu một nồi canh xơ mít cũng rất đơn giản, vớt xơ mít muối ra, cắt đôi cắt ba, rửa sạch để ráo vắt bớt nước, mấy củ hành tím cắt mỏng, cho dầu ăn vào nồi phi thơm, cho xơ mít vào xào sơ, nước sôi nấu sẵn chế và cho cá vào, nêm nếm gia vị cho vừa ăn. Khi cá đã chín, nhắc nồi xuống, cho nửa muỗng cà phê tiêu, hành lá, ngò ôm cho ngậy mùi canh chua miền Trung. Nồi canh chua miền Nam cũng rất ngon nhưng hơi cầu kỳ và tốn kém, trái lại nồi canh chua miền Trung rất đơn giản lại rẻ tiền nhưng khi thưởng thức cũng không kém phần hấp dẫn, lạ miệng lại rất dễ ăn.

Thỉnh thoảng thèm canh xơ mít, tôi cũng ra chợ mua nguyên miếng mít về ăn chủ yếu lấy xơ muối nấu canh, nhưng sao xơ mít trong miền Nam không ngon bằng mít quê tôi, hay vì lý do không phải do mít không ngon mà là thiếu bàn tay gầy guộc, thân thương của mẹ hiền chế biến nên tôi thấy không ngon bằng …

Gỏi bông thiên lý chay an thần, ngủ ngon giấc

Giờ đây, chị em tôi đi làm ăn xa xứ, mỗi người một ngả. Khi trời mưa gió, ngồi bên khung cửa sổ phòng trọ nhìn về miền Trung xa xăm kia mà hồi tưởng lại ngày thơ bé, nhớ đến nồi canh xơ mít chua chua ngọt ngọt, mà năm xưa mẹ nấu thường xuyên cho cả nhà thưởng thức, cùng quây quần bên nhau “ húp sùm sụp”. Hai mí mắt tôi chợt ươn ướt, nhớ cha, nhớ mẹ, nhớ quê nhà, nhớ nồi canh xơ mít của những năm tháng còn nghèo nàn đã góp phần nuôi chị em tôi khôn lớn từng ngày.