Những con cá trôi do bố tôi vừa mới câu về, con nào con nấy cái bụng lớn “chang bang”, mang cặp trứng nhìn hết sức ngon mắt, thế là mẹ lại chế biến những món ăn vô cùng đặc biệt, bắt cơm hết chỗ chê, đổi khẩu vị cho cả nhà trong những bữa ăn ngày mưa.


Ở quê tôi (Châu Đức – Bà Rịa Vũng Tàu) có hồ chứa nước sông Ray, diện tích mặt hồ rộng 1.900 ha, trong hồ nguồn lợi thủy sản nước ngọt vô cùng dồi dào phong phú như cá mè, cá trôi, cá trắm, cá rô, cá chạch, lươn, ếch, hến… Đây là những món quà rất “quý báu” mà thiên nhiên ban tặng cho người dân quê tôi, cũng là cơ hội tốt cho một số lao động “vô công rỗi nghề”, tuy sinh sống ở vùng nông thôn nhưng lại không có đất đai sản xuất, và hồ sông Ray cũng là nguồn thu nhập chính để nuôi sống gia đình của họ.


Về mùa này là mùa làm ăn “hậu hĩnh” của những tay chuyên thả lưới và câu cá ở hồ. Gặp những ngày thời tiết thuận lợi “cá chịu ăn, chịu di chuyển” một người có thể câu hoặc thả lưới được cả “tạ” cá như chơi. Có nhiều con cá trôi sống lâu năm lên “lão làng”, nặng năm, bảy ký lô. Cá mè có nhiều con trên cả chục kg. Trong những tháng xuân, hè nguồn thức ăn thực vật trong hồ phong phú, nên hàm lượng dinh dưỡng trong các loại cá ở đây rất cao, trong đó cá trôi là một loài cá vừa kinh tế lại cho thịt béo, ngon và chắc được người tiêu dùng rất ưa thích.

Cá trôi có thể khai thác rải rác quanh năm nhưng tập trung vào mùa sinh sản. Cá thường đẻ trứng trôi nổi ở nơi nước chảy và nước quẩn. Vào mùa sinh sản, cặp trứng cá trôi mới đúng thật là giá trị, gặp những con cá lớn cặp trứng có thể nặng từ 3-5 lạng.

Từ trứng cá, các bà nội trợ có thể chế biến được nhiều món ăn rất ngon và lạ miệng như trứng cá chiên, làm chả với thịt bằm, nấu canh chua, kho tiêu … Nhưng ngon và độc đáo hơn cả là món trứng cá kho nghệ cực kỳ hấp dẫn. Con cá tươi trứng còn nguyên lớp màng bao quanh, có màu hồng nhạt, cách chế biến cũng rất đơn giản, phi thơm nghệ với dầu ăn, thả trứng cá đã ướp với gia vị vào chiên qua, đổ một ít nước nóng vào chảo cho thêm ớt tươi, nêm thêm gia vị cho vừa rồi kho nhỏ lửa “liu riu” tới khi nước hơi cạn, trứng cá ngấm gia vị thì rắc hạt tiêu, rau húng quế lên trên rồi tắt bếp.

Mùi nghệ và mùi húng quế làm cho món ăn dậy mùi thơm, tạo cảm giác ngon miệng cho mọi người trong gia đình. Cả nhà tôi từ lớn đến bé ai cũng đều “mê ly” món này. Nhất là những lúc trời đổ mưa dông hay những cơn áp thấp nhiệt đới làm mưa dầm gió bấc, cả nhà cùng quây quần bên nhau ăn món trứng cá kho nghệ với cơm nóng thì còn gì ngon cho bằng nhỉ ! Được thưởng thức bữa ăn ngon miệng, đó cũng là những khoảnh khắc hạnh phúc và yên bình nhất trong mỗi gia đình.

Gia đình tôi sống bằng nghề nông nghiệp, việc đồng áng không mấy khi được ngơi nghỉ. Nhưng hằng năm cứ đến mùa cá trôi sinh sản là bố tôi thi thoảng lại bỏ công việc ruộng nương theo mấy ông bạn cùng xóm đi câu, chủ yếu kiếm trứng cho mấy chị em tôi. Vì bố biết chúng tôi rất thích món trứng cá. Còn nhớ mãi từ cái hồi chị em tôi còn rất bé cứ mỗi lần mẹ kho bất cứ nồi cá gì cũng đều bị chị em tôi chọc thủng bụng để kiếm trứng, mặc dù những cái trứng cá lúc ấy chỉ bé “tí tẹo” như đầu chiếc đũa nhưng cũng “đào bới” mà lấy cho được, bởi vùng thôn quê thời ấy nhiều gia đình còn rất nghèo làm gì có tiền mà mua cá “bự”…

Cá trôi mới du nhập vào miền Nam mấy chục năm trở lại đây và được thả tại nhiều hồ và thủy vực như Trị An, Long Khánh … Cá trôi là một nguồn cung cấp chất đạm tốt cho dân chúng tại các vùng nông thôn, được xếp vào loại cá “nạc thịt “ trong họ cá chép. Cứ mỗi lần bố câu về “nhằm” các loại cá khác là mẹ đem bán hoặc biếu cho bà con trong xóm, riêng cá trôi là mẹ để lại “tất tần tật”. Thấy con nào bụng to phình là mẹ dùng dao thật bén theo lườn “rọc” dọc từ đầu mang cho đến cuối bụng rồi lôi ra “đùm trứng” còn nguyên vẹn. Mình cá mẹ đánh vảy rửa sạch cắt lát mỏng ướp muối phơi khô để dành ăn, hoặc xay nhuyễn thịt cá làm chả, cất dành trong tủ lạnh ăn “lai rai” có khi cũng được vài tuần lễ. Phần đầu cá trôi nấu canh chua ăn kết hợp với những quả cà pháo muối chua giòn “rôn rốt” cũng ngon “tuyệt vời”, luôn tạo ra được sự thú vị và hứng khởi hơn trong mỗi bữa ăn .


Nồi trứng cá kho nghệ mang sắc thái khác biệt, có mùi vị đặc trưng hương vị nhẹ nhàng, dễ chịu và thơm ngon hơn. Cách kho cũng tùy theo mỗi vùng miền với những nét đặc thù riêng. Nước mắm kho trứng cá phải là nước mắm ngon, chớ hà tiện mà kho với nước mắm “hạng bét” thì hỏng cả một “công trình” và “cốt cách” kho cũng phải kho trong cái ”niêu đất” thì món ăn mới đạt chất lượng tối đa.

Đôi khi có những món ăn rất đỗi bình thường, không phải là cao lương mỹ vị gì, nhưng đòi hỏi tài chế biến khéo léo và hợp khẩu vị mới cảm nhận được hết “ý vị” của nó. Cách nêm nếm gia vị cũng thay đổi tùy theo sở thích từng người, từng vùng miền. Thức ăn ở vùng nông thôn đa số toàn là những món ăn tuy dân dã nhưng luôn đậm đà hương vị quê nhà đượm tình quê hương xứ sở.


Khi ăn món kho ta phải ăn với cơm nóng mới ngon. Mùi vị đã đành lại thêm màu vàng hấp dẫn, kích thích vị giác, cắn từng miếng trứng cá nhai chậm rãi trong miệng, lắng nghe vị bùi bùi, béo béo của trứng cá hoà quyện với hương vị thơm đặc trưng của nghệ, thích hợp để thay đổi khẩu vị trong gia đình, món ăn “dụ” được các bé ăn được nhiều cơm. Cũng là một món ăn căn bản khả dĩ cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể con người.


Món ăn cực kỳ ngon và khó kiếm, người ăn sẽ rất thỏa mãn và cảm thấy sướng miệng. Nhưng khi ăn xong, ta lại thấy áy náy xót xa trong lòng, vì chỉ một miếng ngon mà hàng chục ngàn cá con chưa ra đời đã phải chết ngay từ khi còn trong trứng nước.